Bijna vergeten voederbiet is terug van weggeweest

De voederbiet is bezig met een revival. Steeds meer melkveehouders ontdekken de voordelen van deze VEM-knaller, tot in de jaren zeventig één van de belangrijkste voedergewassen in Nederland. Toch aarzelen nog veel veehouders. Verbouwen en voeren van voederbieten vereist specifieke kennis.

“Met voederbieten teel je veel energierijk ruwvoer op eigen land met een relatief lage kostprijs per kilogram drogestof. Koeien vinden het super smakelijk en het heeft een gunstig effect op het vet- en eiwitgehalte in de melk. Voederbieten dragen dus bij aan een lagere kostprijs en een hogere melkopbrengst”, vertelt ruwvoerspecialist Lieke Luiten van zaadveredelaar DLF. “Bovendien zijn ze goed voor het milieu”, vervolgt ze. “Voederbieten helpen de nitraatuitspoeling tot een minimum te beperken en zijn een netto stikstofbinder. Ze leggen meer stikstof vast dan dat ze toegediend krijgen. Derogatiebedrijven kiezen vaak voor twintig procent mais op hun areaal. Als je kijkt naar de ruwvoeropbrengst en ruwvoerkwaliteit is dat niet optimaal. Een combinatie van vijftien procent mais en vijf procent voederbieten geeft het mooiste resultaat.”

Onbekendheid zorgt voor aarzeling

“We merken dat veehouders weer geïnteresseerd zijn in voederbietenteelt, maar aarzelen vanwege de onbekendheid met de teelt”, vertelt Wim Bussink, senior adviseur van het Nutriënten Management Instituut (NMI). Binnen de Subsidiemodule agrarische bedrijfsadvisering en educatie (SABE) werkt hij dit jaar samen met onder andere Agruniek Rijnvallei, Meuffels Agro, Research & Consultancy, de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging, New Business en Loonbedrijf van der Woerd aan de bekendheid van voederbietenteelt in Nederland. Samen trekken de initiatiefnemers het land in en houden op bedrijven met voederbieten bijeenkomsten om veehouders kennis te laten maken met het gewas. Bussink ziet veel kansen voor de voederbiet. “Je haalt veel voederwaarde van een hectare. Het is een echte krachtvoervervanger. Daarom past de voederbiet heel goed in het streven naar circulaire landbouw. Monitoring door de Jagersvereniging toont aan dat de biodiversiteit op voederbietenpercelen hoger is dan op maispercelen”, vult hij aan. Leo Heijdra, productmanager ruwvoerteelt bij Agruniek Rijnvallei, geeft aan dat de oogstzekerheid vanwege de goede droogteresistentie ook een voordeel is van de voederbiet. “Een bietenperceel verdroogt niet snel. Bij watertekort gaat de biet in ruststand. Zodra er weer voldoende vocht beschikbaar is, pakt de plant het weer op. Dit in tegenstelling tot snijmais. Watertekort tijdens de kolfzetting kan bij mais funest werken op de VEM- en zetmeelopbrengst per hectare.”

Overweeg uitbesteding

Een succesvolle teelt van voederbieten kan voor een melkveehouder best een uitdaging zijn. Het gewas vraagt specifieke kennis en mechanisatie. Onkruidbestrijding, spuiten tegen bladziekten en een goed bemestingsschema zijn belangrijk. “De teelt van voederbieten is goed vergelijkbaar met die van suikerbieten. Veel problemen die in de teelt van suikerbieten voorkomen, zien we ook terugkomen in voederbieten. Win hier advies voor in”, adviseert Lieke Luiten. Heijdra adviseert melkveehouders om de teelt van voederbieten uit te besteden aan een akkerbouwer of loonwerker die ervaring heeft met suikerbieten. “In driekwart van de gevallen gebeurt dit al. Als de loonwerker of akkerbouwer ook actief is in de suikerbietenteelt neemt hij bij zaken als bemesting en gewasbescherming ook het hoekje voederbieten van een melkveehouder zo even mee. Zij hebben er de kennis van en de mechanisatie voor en kunnen op tijd ingrijpen bij ziekten en plagen, omdat zij die eerder herkennen.” Heijdra stelt dat het wel belangrijk is dat de loonwerker of akkerbouwer bij het zaaien uitgaat van 120.000 zaden per hectare. “Voor suikerbieten worden 100.000 zaden per hectare gezaaid. Doe je dit bij voederbieten, dan krijgen ze te veel ruimte en kunnen ze te groot worden. Te grote bieten geven meer kans op breken of beschadigen bij de oogst. Dat gaat direct ten koste van de voederwaarde.”

Kijk goed naar de bodem

Voederbieten kunnen op de meeste gronden wel uit de voeten. Veengrond en zware klei staan bekend als minder geschikte gronden voor voederbietenteelt. Lieke Luiten adviseert voor de teelt altijd eerst een bodemonderzoek uit te voeren. “Deze analyse geeft informatie over aaltjes en bodemschimmels. Het gele en witte bietencysteaaltje kan de teelt van bieten negatief beïnvloeden. Als er rhizoctonia in de grond zit, kies dan een ras met een goede rhizoctoniaresistentie. Op zandgronden is dit altijd aan te bevelen. Houd bij de rassenkeuze ook al rekening met de voermethode. Een zachtere voederbiet met een laag drogestofpercentage is geschikt om vers te voeren. Hardere voederbieten zijn meer geschikt om versnipperd in te kuilen over of door de maiskuil. Kies een ras uit de onafhankelijke Nederlandse rassenlijst voor voederbieten. Bij de bemesting is het belangrijk om borium mee te nemen. Dit is een belangrijk spoorelement om hartrot te voorkomen.” Leo Heijdra waarschuwt dat voederbieten de bodem behoorlijk kunnen leegtrekken. “Het beste is om na voederbieten een gras-klavermengsel te verbouwen. Dit doet het goed op schrale grond. Als je het jaar na voederbieten mais wilt verbouwen, houd dan rekening met een goede bemesting”, is zijn advies.

Vers voeren of inkuilen?

Voederbieten kunnen vanaf begin oktober gerooid worden. Als u kiest voor vers voeren, is het ideaal om elke zes weken een voorraad te rooien. Heijdra attendeert erop dat het belangrijk is om voederbieten, in tegenstelling tot suikerbieten, niet te koppen bij het rooien, maar te ontbladeren. “Ontkoppen beschadigt de biet. Dit kost voederwaarde.” Oogst bij lage temperaturen en sla de bieten op een verharde ondergrond op. Maak de bult bij voorkeur niet hoger dan twee meter, anders kunnen de onderste bieten beschadigen door de druk. U kunt bieten opslaan tot 1 april in verband met de bewaarverliezen en in sommige regio’s het bietenvergelingsvirus. Als u niet vers kunt voeren, of u heeft na 1 april nog bieten over, dan kunt u ervoor kiezen om de bieten in te kuilen met een ander product. Voor vers vervoederen zijn er versnipperaars in de voorlader of verreiker of speciale bietenmessen in de voermengwagen. Een andere oplossing is versnipperen en inkuilen met gras of mais. Lieke Luiten adviseert een lasagnekuil te maken waar jaarrond van gevoerd kan worden. “Dit voorkomt dat koeien selectief gaan vreten. De sappen uit de voederbieten trekken in de mais, met als gevolg meer ruwvoeropname door een toegenomen smakelijkheid. Wij zien dat de melkwaarden hier gemiddeld met 0,2 procent verbeteren.” Leo Heijdra heeft goede ervaringen met inkuilen met droge producten. “Als er moet worden ingekuild, dan kan dit uitstekend met een product als sojahullen, Duitse bietenpulp of droge bietenpulp”, is zijn advies.

De belangrijkste voordelen van voederbieten

• Hoge energiewaarden: al snel 1.100 VEM per kilogram drogestof
• Het gewas heeft de hoogste kVEM en DVE-opbrengst per hectare
• Gemiddeld 130 ton verse opbrengst per hectare, wat gelijkstaat aan 22.000 kVEM per hectare
• Krachtvoerbesparing: één kilogram drogestof voederbieten vervangttot één kilogram krachtvoer
• Smakelijk en structuurrijk in het rantsoen
• Verhoogt de melkopbrengst en melkkwaliteit
• Voldoet aan GLB-eisen als derde gewas
• Hoge droogteresistentie: opbrengstzeker gewas bij moeilijke weersomstandigheden

Voederwaarde voederbieten

Percentage drogestof	14-22%
VEM	1056
DVE	101
OEB	-99
FOSp	752
FOSp2/FOSp	0,78/kg
Structuurwaarde	1,05/kg

Bron: CVB-veevoedertabel 2021

Bron: Melkveebedrijf, nr. 11, december 2021, auteur: Gerben Hofman, Prosu Media Producties